Θερμές ευχαριστίες στον αυτοδύτη Μιχάλη Πάου, για τις φωτογραφίες απο την εξερεύνιση του ναυαγίου.
Advertisements
Κατηγορία: ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΔΥΣΕΙΣ
ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΙΑ ΚΟΝΤΡΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΗΡΑΙΣΙΑΣ & ΥΠ. ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Γιατί όμως η Ελλάδα καθυστερεί στον συγκεκριμένο τομέα; Πώς εξηγείται μια νησιωτική χώρα να είναι σχεδόν απούσα από τον κόσμο των καταδύσεων, χάνοντας τη «ναυμαχία του Αιγαίου» από την πολύ πιο πειστική Τουρκία;
«H ισχύουσα νομοθεσία δίνει στην Αρχαιολογική Υπηρεσία τη δυνατότητα να δεσμεύει κάθε σπιθαμή των ελληνικών θαλασσών και να επιτρέπει τις καταδύσεις μόνο σε συγκεκριμένα και περιορισμένα σε έκταση και αριθμό σημεία» λέει ο κ. Χαλκέας, προσθέτοντας: «Αν θέλαμε να αναπτύξουμε τον καταδυτικό τουρισμό,
θα έπρεπε να κινηθούμε στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.
Δηλαδή,
η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων να υποδείξει ποιο κομμάτι της θάλασσας και του βυθού είναι αρχαιολογικός χώρος,
αφήνοντας το υπόλοιπο ελεύθερο για τους λάτρεις του υγρού στοιχείου και της ζωής που κρύβει μέσα του».
H θέση αυτή δεν είναι μια ακαδημαϊκού χαρακτήρα πρόταση. Αντίθετα, μάλιστα. Αυτό το διάστημα γίνεται ζωηρή συζήτηση μεταξύ εκπροσώπων των υπουργείων Εμπορικής Ναυτιλίας, Πολιτισμού και Τουριστικής Ανάπτυξης σχετικά με ένα νομοσχέδιο που έχει ως αντικείμενο τις καταδύσεις αναψυχής. Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου πέρασε στην κυριολεξία από «χίλια κύματα» για να καταλήξει στα βράχια. Οι αντιθέσεις φαίνεται να είναι αγεφύρωτες, αφού το υπουργείο Πολιτισμού εξακολουθεί να επιμένει ότι οι ελληνικές ακτές και ο βυθός είναι ένα… ατελείωτο αρχαιολογικό πάρκο που δεν πρέπει να αγγίξει κανείς. Από την άλλη πλευρά, το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης δείχνει να συγκινείται από την αγωνία των δυτών, θεωρώντας μάλλον λογική την πρότασή τους να απελευθερωθούν κάποιοι χώροι ώστε αυτοί που ασχολούνται με την κατάδυση να έχουν εναλλακτικές λύσεις και άρα ενδιαφέρον να ασκήσουν το χόμπι τους. Στην πραγματικότητα η ηγεσία του υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης καταλαβαίνει καλύτερα από τον καθένα ότι η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού θα προσείλκυε υψηλού εισοδηματικού επιπέδου τουρίστες. «Είναι γνωστό» λέει ο κ. Χαλκέας «ότι ο καταδυτικός τουρισμός είναι η μοναδική μορφή τουρισμού που όταν στους υπόλοιπους κλάδους καταγράφονται μειώσεις,
αυτός μένει αλώβητος και παρουσιάζει αλματώδη ανάπτυξη.
Και αυτό συμβαίνει διότι οι δύτες είναι μανιώδεις με αυτό που κάνουν και δεν το εγκαταλείπουν εύκολα».
H «κόντρα» των ανθρώπων της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με όλους τους άλλους αναδεικνύει ωστόσο και κάποιες άλλες, ενδιαφέρουσες πλευρές. Είναι από αυτή την άποψη ενδιαφέρουσα η πολιτική που εφαρμόζουν οι Τούρκοι στο συγκεκριμένο θέμα. Στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν τον καταδυτικό τουρισμό, όχι μόνο δεν έθεσαν υπό περιορισμό τα αρχαιολογικά ευρήματα του βυθού αλλά τα «άνοιξαν» στην κοινή θέα των δυτών. Δημιούργησαν υποβρύχια αρχαιολογικά πάρκα τα οποία οι δύτες επισκέπτονται με τη συνοδεία αρχαιολόγων ή εξουσιοδοτημένων από τις αρμόδιες αρχές επαγγελματιών δυτών.
Από την άλλη πλευρά του πελάγους, στο νησί της Ρόδου, η κατάδυση επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες περιοχές, όπως η Καλλιθέα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο τουρίστας να μην έχει έντονο ενδιαφέρον για κατάδυση. «Υπάρχουν καταδυτικά σκάφη δυναμικότητας 150 ατόμων
που βρίσκονται στο λιμάνι της Ρόδου και που θα μπορούσαν,
αντί να υπολειτουργούν,
να εξυπηρετούν χιλιάδες τουρίστες» λέει ο κ. Χαλκέας.
ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΚΑ – ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΕΛΜΑ
Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΠΕΝΑΝΠ) παραπέμπει τη δημιουργία καταδυτικών πάρκων για την ανάπτυξη του Καταδυτικού Τουρισμού στις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις, όπως αυτές προβλέπονται από το ν.3409/2005 και ν.2742/1999, αποφεύγοντας ωστόσο να αναφέρει τους λόγους για τους οποίους οι διατάξεις των νόμων παραμένουν έως σήμερα ανενεργές, εφόσον ΚΑΝΕΝΑ καταδυτικό πάρκο δεν έχει οριοθετηθεί από το 2005, έναρξη ισχύος του νόμου περί καταδύσεων αναψυχής! Αξίζει δε να υπογραμμιστεί ότι στο σημείο 3. της απάντησής του το ΥΠΕΝΑΝΠ ουσιαστικά μεταθέτει την ευθύνη της εφαρμογής των ισχυόντων διατάξεων στο ΥΠΕΧΩΔΕ: «Με απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ καθορίζονται τα δικαιολογητικά, η διαδικασία και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή των ανωτέρω (διατάξεων), ενώ σχετικά αιτήματα υποβάλλονται στο ΥΠΕΧΩΔΕ».
Από τη μεριά του το ΥΠΕΧΩΔΕ, μέσω του απαντητικού του εγγράφου, γνωστοποιεί ότι ακόμα –εδώ και 4 χρόνια δηλαδή!- προωθεί τη σύνταξη των προδιαγραφών για το χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση περιοχών ως καταδυτικών πάρκων στο πλαίσιο του ν. 3409/2005, ωστόσο «κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να υποβάλει σχετική αίτηση, συνοδευόμενη από την αντίστοιχη μελέτη» ΜΕΤΑ τη θεσμοθέτηση του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό, το οποίο Πλαίσιο μεταξύ άλλων «περιλαμβάνει κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του Καταδυτικού Τουρισμού». Με άλλα λόγια δηλαδή, η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού πλέον περνά στο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού, μέσα από το νομοθετικό πλαίσιο του οποίου «τίθενται κριτήρια και προϋποθέσεις για τις περιοχές που μπορούν να θεωρηθούν επιλέξιμες για την ανάπτυξη καταδυτικών πάρκων» και ο σχεδιασμός του οποίου ΘΑ εξειδικευτεί σε περιφερειακό επίπεδο.
Τέλος, το Υπουργείο Πολιτισμού γνωστοποιεί ότι έχουν κατατεθεί αιτήματα για τη χωροθέτηση καταδυτικών πάρκων σε περιοχές επιλογής του φορέα στην αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, ωστόσο φαίνεται πως κανένα πάρκο δεν έχει ακόμα χωροθετηθεί, εφόσον «η αρμόδια Εφορεία έχει προτείνει τη σύσταση Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, η οποία σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία ΘΑ επεξεργαστεί το θέμα αυτό με γνώμονα την προστασία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας μας».
Συμπερασματικά, κανένα από τα αρμόδια υπουργεία δεν αναφέρει για ποιους ακριβώς λόγους εδώ και 4 χρόνια δεν έχουν χωροθετηθεί περιοχές για τη δημιουργία καταδυτικών πάρκων, αλλά και γιατί οι διατάξεις του ν.3409/2005 δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Επίσης, δεν προσδιορίζουν χρονικά το πότε εκτιμάται ότι θα λειτουργήσουν τα πρώτα καταδυτικά πάρκα, αλλά ούτε εάν έχουν εξασφαλιστεί ανάλογα κονδύλια, εθνικά ή κοινοτικά, για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού, ούτε ακόμα εάν η πολιτεία είναι σε θέση να διασφαλίσει την προστασία των περιοχών. Σημειωτέον τέλος, ότι το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης δεν έδωσε καμία απολύτως απάντηση στην Ερώτηση της κας. Γκερέκου, έστω και αν είναι καθ’ ύλην αρμόδιο για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην Ελλάδα.
«Αδικαιολόγητη καθυστέρηση και ολιγωρία, χαοτική ασυνεννοησία και μετάθεση ευθυνών μεταξύ των συναρμόδιων Υπουργείων: αυτές είναι οι λέξεις μπορούν να περιγράψουν την κατάσταση που επικρατεί γύρω από τον καταδυτικό τουρισμό. Η Κυβέρνηση του κ. Καραμανλή και της Ν.Δ. φαίνεται πως αντιμετωπίζει με «χαλαρή διάθεση» την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών Τουρισμού στη χώρα μας, την ίδια στιγμή που κάθε χρόνο, περισσότεροι από 1.000.000 άνθρωποι αποκτούν πτυχία καταδύσεων, 3.000.000 άνθρωποι είναι οι Ευρωπαίοι καταδύτες που συστήνουν τη δυνητική αγορά-στόχο.
ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τι σημαίνει ο Καταδυτικός Τουρισμός για το νησί;
Αύξηση ενός εύρωστου οικονομικά τουρισμού, επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, μοναδική θεματική προβολή του τόπου σε παγκόσμιο επίπεδο, τόνωση της τοπικής οικονομίας, ανάδειξη της ιστορικής και βενθικής αξίας τόσο του υποβρύχιου/ενάλιου πλούτου αλλά ταυτόχρονα και της πλούσιας, λίαν αξιόλογης ιστορίας του νησιού.
H Ελλάδα, αν και διαθέτει πάνω από 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής και περίπου 3.000 νησιά, δεν συγκαταλέγεται στους παγκόσμιους καταδυτικούς προορισμούς, αν και θα έπρεπε να αποτελεί την «Καραϊβική της Ευρώπης». Από τα περίπου 450 κατοικημένα νησιά μόνο στο 1/3 αυτών επιτρέπονται οι καταδύσεις. Νησιά όπως η Σάμος, η Λήμνος, η Νάξος, η Εύβοια, η Αμοργός και η Ικαρία δεν διαθέτουν ούτε ένα απελευθερωμένο καταδυτικό σημείο ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί εκεί ο καταδυτικός τουρισμός. Ενώ οι υπάρχουσες απελευθερωμένες θαλάσσιες περιοχές στην πλειονότητά τους δεν έχουν κανένα καταδυτικό ενδιαφέρον (πολύ ρηχά νερά, άμμος, εκβολές ποταμών κτλ.).
Αλλά και η υπάρχουσα διαδικασία απελευθέρωσης νέων περιοχών είναι πολύ χρονοβόρα, με υψηλό κόστος για τον ενδιαφερόμενο και κυρίως με αναμφίβολο το αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η νήσος Σκύρος. Αν και πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και δεν βρέθηκαν αρχαία στον βυθό της, ωστόσο το ΚΑΣ δεν απελευθέρωσε τελικά την περιοχή.
ΔΥΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Τι κάνουν άλλες χώρες
* ΙΣΠΑΝΙΑ – L’ESTARTIT: Τα τρία μικρά και υπεραλιευμένα νησάκια στο αρχιπέλαγος Mendes στο τουριστικό θέρετρο L’Estartit της Ισπανίας αποτελούν σήμερα έναν από τους σημαντικότερους καταδυτικούς προορισμούς της Ευρώπης.
Το 1990 τα νησιά Mendes μετετράπησαν σε καταδυτικό πάρκο. Σήμερα τα άλλοτε υπεραλιευμένα νησιά έχουν μεταμορφωθεί σε έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και δημοφιλείς καταδυτικούς προορισμούς. Οι επισκέπτες δύτες ανέρχονται στις 20.000 ετησίως, ή 9,3% του συνόλου των τουριστών που επισκέπτονται το L’Estartit, ενώ συνολικά πραγματοποιούνται 60.000 καταδύσεις κάθε χρόνο. H τουριστική περίοδος στην περιοχή έχει αυξηθεί πλέον στους 10 μήνες και οι διαθέσιμες κλίνες ανέρχονται στις 30.000, ενώ η μαρίνα της περιοχής μπορεί να φιλοξενήσει περισσότερα από 740 σκάφη. Τα ετήσια έσοδα που προέρχονται μόνον από τον καταδυτικό τουρισμό ανέρχονται σε 3 εκατ. ευρώ.
* ΑΙΓΥΠΤΟΣ – ΣΑΡΜ ΕΛ ΣΕΪΧ: Το 1983 το Σαρμ Ελ Σέιχ αποτελούσε έναν καταδυτικό προορισμό για λίγους που «διψούσαν» για περιπέτεια, καθώς η περιοχή, πέρα από τη φυσική της ομορφιά, δεν διέθετε τίποτε άλλο.
Το 2003, ύστερα από μια μεθοδευμένη αξιοποίηση και τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, υποστηριζόμενη από διαφημιστικές εκστρατείες του αιγυπτιακού υπουργείου Τουρισμού, το Σαρμ Ελ Σέιχ μεταμορφώθηκε σε έναν καταδυτικό παράδεισο προσελκύοντας τουρίστες απ’ όλον τον κόσμο.
Με 40 καταδυτικά κέντρα, 300 καταδυτικά σκάφη και πάνω από 20.000 κλίνες η τουριστική σεζόν στο Σαρμ Ελ Σέιχ διαρκεί 364 ημέρες τον χρόνο, ενώ τα έσοδα από τον καταδυτικό τουρισμό ανέρχονται σε αρκετά εκατομμύρια ετησίως.
Καθημερινά κατά μέσον όρο 200 καταδυτικά σκάφη μεταφέρουν περίπου 6.000 δύτες. Το κόστος ανά κατάδυση ανέρχεται κατά μέσον όρο στα 50 ευρώ, αντιστοιχώντας σε έσοδα ύψους περίπου 36 εκατ. ευρώ ετησίως.
ΙΛΣΕ ΣΤΡΑΟΥΝΤ από τις πρώτες δύτριες στην Ελλάδα «Ο χειμώνας της Ελλάδας καλοκαίρι για την Ευρωπή»
H κυρία Ιλσε Στράουντ είναι από τις πρώτες δύτριες στην Ελλάδα και η πρώτη που δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά στη χώρα μας στον χώρο των καταδύσεων αναψυχής. Στην 25ετή πορεία της στην ελληνική καταδυτική αγορά πιστεύει ότι η σωστή ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού θα δώσει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να επιμηκύνει την τουριστική της περίοδο ακόμη και σε 12μηνη βάση. «Ο χειμώνας της Μεσογείου είναι το καλοκαίρι των βορείων χωρών της Ευρώπης.
Υπάρχει μια πολύ μεγάλη αγορά ποιοτικού τουρισμού που μπορεί να προσελκύσει η Ελλάδα μέσα από αυτή την εναλλακτική μορφή τουρισμού.
Το μόνο που χρειάζεται η χώρα είναι να ανοίξει την καταδυτική της αγορά και τη θάλασσα σε συνδυασμό με μια σωστή και πολύ καλή προβολή στο εξωτερικό».
H γενική απαγόρευση των καταδύσεων μόνο θετική δεν ήταν όλα αυτά τα χρόνια, τόσο για την προστασία των ενάλιων αρχαιοτήτων όσο και για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού. H Ιστορία άλλωστε έχει δείξει ότι οι γενικότερες απαγορεύσεις μόνον αντίθετα αποτελέσματα έχουν φέρει. H ύπαρξη καταδυτικών κέντρων και οργανωμένων καταδύσεων μπορεί να αποτρέψει τους «επίδοξους» αρχαιοκάπηλους να προχωρήσουν στο έργο τους, καθώς υπάρχει κίνδυνος να εντοπιστούν.
Παράλληλα για την προστασία των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων και την αξιοποίησή τους θα μπορούσαν να δημιουργηθούν υποθαλάσσια αρχαιολογικά πάρκα. Οπως ο τουρίστας μπορεί να επισκεφθεί την Ακρόπολη, γιατί να μην μπορεί να επισκεφθεί και τους αρχαίους θησαυρούς που κρύβει ο βυθός πληρώνοντας το αντίστοιχο εισιτήριο; Σε αυτά έμπειροι αρχαιολόγοι δύτες θα μπορούν να ενημερώνουν τους επισκέπτες-δύτες και να τους επιβλέπουν κατά τη διάρκεια της κατάδυσης στο αρχαιολογικό πάρκο, προσφέροντας ένα σημαντικό έσοδο στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Αντίστοιχες κινήσεις έχουν γίνει στην Τουρκία στην περιοχή Μπουντρούμ αλλά και στην Αίγυπτο στην Αλεξάνδρεια.
Τέλος, στην Ελλάδα με τα πολυάριθμα νησιωτικά συμπλέγματα θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι καταδυτικές μονοήμερες ή πολυήμερες κρουαζιέρες, κάτι πολύ διαδεδομένο στο εξωτερικό.
«Τεράστιες οι προοπτικές ανάπτυξης στην Ελλάδα» IPMI ΓΟΥΑΛΙΝ περιφερειακή διευθύντρια Μεσογείου για την PADI* International
Οι προοπτικές ανάπτυξης του καταδυτικού τουρισμού στην Ελλάδα είναι τεράστιες, με σημαντικά πλεονεκτήματα: Είναι μια ασφαλής χώρα, μέλος της EE, διαθέτει το ίδιο νόμισμα με τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, σταθερό και ήρεμο πολιτικό περιβάλλον, ολοκληρωμένες υποδομές, άριστες καιρικές συνθήκες, διαυγή και ζεστά νερά, μεγάλη ποικιλία θαλάσσιας ζωής – όπου η αλιεία είναι περιορισμένη – και μορφολογίας, αλλά και πολύ κοντινός προορισμός για τους ευρωπαίους ταξιδιώτες.
Ως σήμερα αυτά τα μεγάλα πλεονεκτήματα της χώρας δεν έχουν αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού εξαιτίας δύο σημαντικών λόγων:
1. Οι καταδυτικές επιχειρήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν ποιοτικές καταδύσεις, καθώς υπάρχει περιορισμένος αριθμός περιοχών όπου επιτρέπεται αυτή η δραστηριότητα, χωρίς ιδιαίτερο καταδυτικό ενδιαφέρον στην πλειονότητά τους.
Θα πρέπει οι Αρχές της χώρας να καταλάβουν ότι οι καταδυτικές επιχειρήσεις έχουν ενδιαφέρον να προστατεύσουν τις περιοχές όπου καταδύονται και όχι να τις καταστρέψουν. Εξάλλου οι σωστά εκπαιδευμένοι δύτες έχουν έναν και μόνο στόχο: Προστατεύοντας το υποθαλάσσιο περιβάλλον να προστατεύσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Ο καταδυτικός τουρισμός εντάσσεται στον οικοτουρισμό όταν διεξάγεται σωστά.
2. Οι διεθνείς καταδυτικοί οργανισμοί δεν αναγνωρίζονται στην Ελλάδα.
H Ελλάδα είναι πιθανότατα η μόνη χώρα στον κόσμο όπου ένας εκπαιδευτής της PADI δεν αναγνωρίζεται. Αυτό δημιουργεί τεράστιες δυσκολίες για τις καταδυτικές επιχειρήσεις οι οποίες δεν μπορούν να έχουν πλήρη υποστήριξη από τον οργανισμό.
Για να μπορέσει η Ελλάδα να αναπτύξει σωστά τον καταδυτικό τουρισμό και να αξιοποιήσει τις τεράστιες προοπτικές του, θα πρέπει να «ανοίξει» όχι μόνο τις θάλασσες αλλά και την ίδια την αγορά της. Χωρίς αυτό η καταδυτική δραστηριότητα δεν μπορεί να αναπτυχθεί στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η τουριστική βιομηχανία της χώρας να χάνει σημαντικά έσοδα κάθε χρόνο.
Αν αναλογιστεί κανείς τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις που ισχύουν στη χώρα, καταλαβαίνει ότι κάνουν αδύνατη τη σωστή ανάπτυξη της καταδυτικής αγοράς, ενώ παράλληλα απομακρύνουν τις επενδύσεις. Υπάρχει ενδιαφέρον από την Ευρώπη για επενδύσεις στην Ελλάδα, αλλά όταν μας ρωτάνε δεν τους το συνιστούμε.
(*) H PADI (Professional Association of Diving Instructors) είναι διεθνής καταδυτικός οργανισμός που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 175 χώρες. Περισσότερα από 4.800 καταδυτικά κέντρα και σχολές παγκοσμίως είναι μέλη της PADI.
ΣΚΑΝΤΑΛΟΠΕΤΡΑ: ΤΟ ΑΘΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΓΟΝΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ
Η σκανταλόπετρα είναι ένα κομμάτι πέτρας, συνήθως μάρμαρο η γρανίτης, με στρογγυλεμένες γωνίες και υδροδυναμικό σχήμα, βάρους από 8-14 κιλά, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι σφουγγαράδες από την αρχαιότητα μέχρι πριν από λίγα χρόνια, σαν βοηθητικό εργαλείο στις καταδύσεις τους.
Στην μια της άκρη υπάρχει μια τρύπα στην οποία είναι δεμένο ένα μακρύ σχοινί που ξετυλίγεται από την βάρκα κατά την κατάδυση και ξαναμαζεύεται κατά την ανάδυση. Σ’ αυτήν είναι περασμένο και ένα μικρό σχοινί με μια θηλειά, την οποία περνά στον καρπό του ο σφουγγαράς, για να μπορεί να ελευθερώνει τα χέρια του χωρίς να χαθεί η σκανταλόπετρα και η σύνδεσή του με την βάρκα.
Μέχρι την δεκαετία του ’60, αρκετοί σφουγγαράδες χρησιμοποιούσαν αυτή την πανάρχαια μέθοδο κατάδυσης με σκανταλόπετρα, η οποία ανάγεται απ΄ την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου!!
Ο γυμνός δύτης βουτούσε από την βάρκα κρατώντας την σκανταλόπετρα με τα δύο του χέρια και τον ένα καρπό περασμένο στην θηλειά.
Στην διάρκεια της κατάδυσης χρησιμοποιούσε την σκανταλόπετρα σαν βάρος για να καταδύεται γρήγορα, σαν πηδάλιο γιά να αλλάζει κατεύθυνση και σαν φρένο για να επιταχύνει η να επιβραδύνει τον ρυθμό κατάδυσης.
Όταν έφτανε στον βυθό, ελευθέρωνε τα χέρια του για να μαζέψει τα σφουγγάρια και όταν τελείωνε την δουλειά του έδινε το σχετικό σήμα στον βοηθό πάνω στη βάρκα, με το σκοινί που ήταν δεμένο στην σκανταλόπετρα.
Τότε ο βοηθός, τραβώντας το σκοινί, ανέβαζε στην επιφάνεια τον σφουγγαρά που στηριζόταν στο σκοινί η και με τα πόδια του πάνω στην σκανταλόπετρα.
Όπως φαίνεται από αυτή τη μικρή περιγραφή η σκανταλόπετρα έχει πολλαπλό ρόλο. Είναι το αντίστοιχο των σημερινών βαρών που χρησιμοποιούνται στις καταδύσεις αλλά ταυτόχρονα είναι έρμα, πηδάλιο, φρένο και βάση στήριξης κατά την ανάδυση. Ενώ το σχοινί που είναι δεμένη, εκτός των άλλων, είναι το μέσο επικοινωνίας, δηλ. ο ομφάλιος λώρος μεταξύ του σφουγγαρά με την βάρκα. Η μέθοδος της κατάδυσης με σκανταλόπετρα έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο έφτασε σε μέγιστα επίπεδα τελειότητας και μέγιστα επίπεδα ασφάλειας.
Ο τρόπος αυτός κατάδυσης για σφουγγάρια ήταν διαδεδομένος σε όλα τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και κυρίως στην Κάλυμνο μέχρι την δεκαετία του ’60, όπου μετά αντικαταστάθηκε με το σκάφανδρο, τον ναργιλέ κ.λ.π.
Το γεγονός ότι είναι μια σκληρή δουλειά αλλά και η βιομηχανοποίηση των καταδύσεων, οδήγησαν την κατάδυση με σκανταλόπετρα, σε πλήρη εξαφάνιση!!!
Μια γνωστή κατάδυση, παγκοσμίως, με σκανταλόπετρα, είναι εκείνη του Γεωργίου Χατζή του Στάθη (γνωστός και ως Χατζηστάθης), που στις 14 Ιουλίου 1913 καταδύθηκε με μια σκανταλόπετρα στο χέρι 14 κιλών, ανοικτά της Καρπάθου, σε βάθος 83 μέτρα, για να ανασύρει την χαμένη άγκυρα του Ιταλικού Θωρηκτού «Reggina Margherita». Όταν οι Ιταλοί τον κάλεσαν να τον τιμήσουν για την εξαιρετική του αυτή βοήθεια, αυτός ζήτησε αντί βραβεία και μετάλλια τιμής, να του δοθεί η ελεύθερη άδεια αλιείας με δυναμίτη. Και δυστυχώς το πέτυχε!!! Ήταν ο μοναδικός την εποχή εκείνη, που νόμιμα ψάρευε με δυναμίτη!!!!
Πολλοί αθλητές μέχρι σήμερα έχουν καταδυθεί σε διάφορα βάθη με αυτό τον τρόπο!! Ο Umberto Pelizzari, στις 12 Σεπτεμβρίου 1988, καταδύθηκε στο ίδιο σημείο που ανασύρθηκε η άγκυρα του Ιταλικού πλοίου, σε βάθος 100 μέτρων, μόνο με το μαγιό του και κρατώντας στα χέρια μια σκανταλόπετρα 7 κιλών, προς τιμή των Ελλήνων σφουγγαράδων και του Χατζηστάθη!!!
Στην συνέχεια, στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, έγιναν διάφοροι αγώνες αλλά και επιδείξεις ελεύθερης κατάδυσης με σκανταλόπετρα, ανακαλύπτοντας έτσι ένα νέο αλλά πανάρχαιο τρόπο κατάδυσης, ο οποίος αποδεικνύεται πολύ ασφαλής αλλά και πολύ γοητευτικός!!!
Έτσι λοιπόν, διάφοροι φορείς της Καλύμνου αποφάσισαν να οργανώνουν κάθε χρόνο, αγώνες ελεύθερης κατάδυσης με σκανταλόπετρα!!
Οι πρώτες μέρες των αγώνων είναι αφιερωμένες σε θεωριτη-πρακτικά σεμινάρια στις τεχνικές κατάδυσης με την πέτρα. Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των συμμετασχόντων κάθε χρόνο, όλων των ηλικιών και των δύο φύλων, διαφορετικών εθνικοτήτων!!! Σκοπός των σεμιναρίων αυτών είναι να γνωρίσουν οι αθλητές όλα τα μυστικά της πέτρας που θα τους χρησιμεύσουν τις 2 τελευταίες μέρες των αγώνων!!!!
Στην πορεία των αγώνων δοκιμάστηκαν πολλοί τρόποι κατάδυσης, όπως ο «παραδοσιακός» ο αρχικός και πανάρχαιος με μόνο μαγιό, ο αθλητικός, με καταδυτικό εξοπλισμό, ταχύτητα δρόμου στον βυθό με την πέτρα στο χέρι και άλλοι!!!
Μ’ αυτό τον τρόπο θέλαμε να δείξουμε την διαφορά της άπνοιας του παρελθόντος και του σήμερα, τις ρίζες μας και γιατί όχι μια αθλητική δραστηριότητα του αύριο!!
Στην παραδοσιακή κατάδυση, η Οργανωτική Επιτροπή επιτρέπει πάντα την χρήση μανταλακιού, για να διευκολύνεται η εξίσωση των αθλητών, κατά την κατάδυση, δίχως να αφήνουν την πέτρα απ’ τα χέρια τους. Πρέπει να τονίσουμε ότι όλοι οι σφουγγαράδες στα πρώτα τους βήματα σ’ αυτή την δουλειά, αναγκαζόντουσαν να σπούνε τα τύμπανά τους με μια διαδικασία απάνθρωπη και πολύ επώδυνη, το γνωστό «xemixiasma», για να μην έχουν προβλήματα εξίσωσης ή διάφορες παθολογικές καταστάσεις και έτσι θα σταματούσαν για μερικές μέρες την δουλειά τους.
Ο υπεύθυνος γιατρός του «Reggina Margerita», Giuseppe Musegno, γράφει για τον Χατζηστάθη: «Έχει ακοή πολύ ελαττωμένη, αφού το ένα τύμπανο είναι τρύπιο και το άλλο λείπει ολοσχερώς»!!!!
Στους φετινούς τελευταίους αγώνες και με την αλλαγή του κανονισμού με την συνεργασία και ξένων Ομοσπονδιών καθιερώθηκε η παραδοσιακή κατάδυση ανά ομάδες ως το επίσημο άθλημα! Δηλαδή κάθε ομάδα αποτελείται από δύο αθλητές, που εναλλάσσονται τους ρόλους, την μία φορά ο ένας βουτάει (βουτηχτής) και ο άλλος (κολαουζέρης) τραβάει τον αθλητή με την πέτρα και στην συνέχεια αλλάζουν ρόλους!!!
Η πέτρα μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό βοηθητικό εργαλείο για την κατάδυση και η τεχνικής της βουτιάς προβλέπει:
– Η βουτιά πρέπει να είναι όσο το δυνατό ποιο κάθετη ως προς την επιφάνεια της θάλασσας
– Τα χέρια πρέπει να τεντωμένα και να κρατούν σφικτά την πέτρα
– Κρατώντας την πέτρα πολύ μπροστά, στα πρώτα μέτρα, αποκτάς μεγάλη ταχύτητα
– Κρατώντας την στην μέση, έχεις μια μέση ταχύτητα και
– Κρατώντας την στο πίσω μέρος, έχεις μικρή ταχύτητα
Κατά την κατάδυση ο αθλητής πρέπει να συνηθίσει να βλέπει με γυμνό οφθαλμό, αφού δεν φορά μάσκα και να συνηθίσει στις διαφορές της αλλαγής θερμοκρασίας του νερού (θερμοκλινές
Η σκανταλόπετρα κατά την κατάδυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί:
– Σαν φρένο, για να ξεπεράσουμε προβλήματα εξίσωσης, ορατότητας, κ.λ.π., γυρνώντας την πέτρα προς τα πάνω, ελαττώνουμε την ταχύτητα καθόδου
– Σαν τιμόνι, γυρνώντας την πέτρα δεξιά – αριστερά, πηγαίνουμε ανάλογα
– Σαν έρμα, κρατώντας την πέτρα στην μασχάλη μας, μπορούμε να μείνουμε στον βυθό, ακόμα και να περπατήσουμε ή να τρέξουμε
Υποστηρίζεται από χρόνια, ότι η ελεύθερη κατάδυση με σκανταλόπετρα είναι πολύ ασφαλής, γιατί???
1) Η κατανάλωση του οξυγόνου είναι ελάχιστη, λόγω των ελαχίστων κινήσεων του αθλητή. Ο αθλητής βουτάει, τον κατεβάζει η πέτρα και όταν φτάσει στο επιθυμητό βάθος, στηρίζεται με τα πόδια στην πέτρα και αφού κάνει σήμα, χτυπώντας-τραβώντας 2 – 3 φορές το σχοινί ο βοηθός του (κολαουζέρης), τον τραβάει στην επιφάνεια!!!
2) Σ’ αυτό το είδος κατάδυσης, δεν είσαι ποτέ μόνος!!!! Χρειάζεται τουλάχιστον ακόμα ένας για να σου δώσει την πέτρα και το σχοινί και μετά να σε ξανατραβήξει στην επιφάνεια με την πέτρα!!!
3) Το σχοινί κάθε 5-10 μέτρα είναι σημειωμένο, έτσι ώστε κάθε στιγμή γνωρίζουμε το βάθος του αθλητή
4)Για οτιδήποτε πρόβλημα στην κατάδυση, μπορείς να αφήσεις την πέτρα και να επιστρέψεις στην επιφάνεια
5) Στην επιφάνεια, εκείνος που σου δίνει το σχοινί, για οποιοδήποτε πρόβλημα μπορεί να διακόψει την κατάδυση, σταματώντας-κρατώντας το σχοινί
6) Κατά την διάρκεια των αγώνων, οι κριτές επιφανείας ή της θαλάσσης, για οτιδήποτε πρόβλημα μπορούν να διακόψουν κάθε κατάδυση
7) Τέλος, το ποιο σημαντικό είναι ότι η ίδια η βιβλιογραφία αιώνων, δεν αναφέρει κανένα θανατηφόρο ατύχημα εξ αιτίας αυτού του τύπου κατάδυσης. Και η δική μας εμπειρία, μετά μια δεκαετία αναρίθμητων καταδύσεων σε προπονήσεις ή αγώνες δεν έχει καταγράψει κανένα καταδυτικό ατύχημα, ούτε σάμπα, ούτε υποξία, απολύτως τίποτα!!! Θύματα υπήρξαν, κυρίως την εποχή που οι Καλύμνιοι σφουγγαράδες έφταναν στα παράλια της Β. Αφρικής, αλά μόνο από καρχαρίες!!!!!
Στην αναζήτηση μιας ακόμα καλύτερης κατάδυσης κατά τους αγώνες, η Οργανωτική Επιτροπή των αγώνων εξουσιοδότησε ειδικούς για να μελετήσουν
1) Το βάρος της πέτρας που θα μεταχειρίζεται κάθε αθλητής ανάλογα με τον σωματότυπο του
2) Για λόγους υδροδυναμικής, αν θα πρέπει να αλλαχτεί το σχήμα της πέτρας και
3) Εάν ναι, ποιο θα είναι το καινούργιο σχήμα της
Εργαζόμαστε σταθερά έχοντας πάντα ως γνώμονα την μεγαλύτερη ασφάλεια όλων των συμμετασχόντων, γιατί στους δικούς μας αγώνες παίρνουν μέρος επαναλαμβάνω, άτομα όλων των ηλικιών κάθε φύλου, διαφόρων εθνικοτήτων και με διαφορετικές εμπειρίες και επιδόσεις στην ελεύθερη κατάδυση και όλα αυτά χάρη στον καινούργιο μας κανονισμό, ο οποίος προβλέπει 13 διαφορετικές κατηγορίες ηλικιών και βάθους, δίνοντας σε όλους την ικανότητα να πάρουν μέρος σε μια ασφαλή, περιβαλλοντολογική και οικολογική κατάδυση.
Ευχαριστώ
Ν.Σ.Τρικοίλης
ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΚΑΤΑΔΥΣΗ: ΟΝΕΙΡΟ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΟ ΤΩΝ ΛΙΓΩΝ
Η απέραντη ηρεμία της θάλασσας, η απαράμιλλη ομορφιά του βυθού, η φαντασμαγορία που συνθέτουν τα χρώματα των ψαριών, πλάθουν τον κόσμο των ονείρων μας. Κι επειδή, η αιώνια ζωή σ΄έναν τέτοιο κόσμο, δεν είναι υπόθεση εφικτή, εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να βρεθούν στο βυθό, έστω για λίγη ώρα, θεωρούνται προνομιούχοι και ίσως ξεχωριστοί. Σε κάθε περίπτωση, η πανδαισία χρωμάτων και αισθήσεων του υποθαλάσσιου κόσμου και η ζωή κάτω από την επιφάνεια, σίγουρα δεν αφήνει ασυγκίνητους τους ανθρώπους, που βιώνουν την άγρια καθημερινότητα των μεγαλουπόλεων.
Κάπως έτσι, σκιαγραφούν το πάθος τους για το μεγαλείο της θάλασσας και τα μυστικά, που κρύβει στα σπλάχνα της, οι αυτοδύτες. Δημιουργούν το δικό τους «λιμάνι» στο οποίο θα μπουν και άλλοι και θα ζήσουν όλοι μαζί (σ.σ. η αυτόνομη κατάδυση γίνεται μόνο με παρέα) τη μαγεία, αναζητώντας το ξεχωριστό, αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η αγάπη ορισμένων ανθρώπων για την κατάδυση οδήγησε στη δημιουργία, τον Απρίλιο του 1982, της Ένωσης Αυτοδυτών Θεσσαλονίκης (ΕΑΘ), που αποτέλεσε από τις πρώτες προσπάθειες στην Ελλάδα για την οργάνωση των ερασιτεχνών αυτοδυτών.
Οι πρωτεργάτες της κίνησης εκείνης ήταν οι ελάχιστοι ερασιτέχνες αυτοδύτες της πόλης. Η Ένωση, μετά το 1987, συμπεριέλαβε και άλλες δραστηριότητες του υγρού στοιχείου (τεχνική κολύμβηση, ναυαγοσωστική, υποβρύχια και επιφανειακή αλιεία κ.ά.) και τότε καθόρισε έξι βασικούς τομείς δραστηριότητας: τεχνική κολύμβηση, ερασιτεχνική αλιεία, ναυαγοσωστική, αυτόνομη κατάδυση, ομάδα έκτακτης ανάγκης, προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Η ΕΑΘ, ωστόσο, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έως τις αρχές του 2007, παρέμεινε ανενεργή, κυρίως λόγω προσωπικών υποχρεώσεων των μελών της. Παρά ταύτα, οι ερασιτέχνες αυτοδύτες στη Θεσσαλονίκη πλήθαιναν με γοργούς ρυθμούς, χάρη στους εκπαιδευτές, που δραστηριοποιούνταν στην πόλη.
Έτσι, η ΕΑΘ επανενεργοποιήθηκε διατηρώντας το όνομά της, έχοντας πλέον, ως ακριβή παρακαταθήκη, το αρχείο της Ένωσης, που δημιούργησε ο τέως πρόεδρός της, Βασίλης Κονιόρδος και προσαρμόζοντας στις σύγχρονες συνθήκες το παλιό καταστατικό.
Αποκλειστικός σκοπός της Ένωσης είναι η προώθηση της ερασιτεχνικής αυτόνομης κατάδυσης στη Θεσσαλονίκη, αλλά διατηρεί το ενδιαφέρον της και για τις εθελοντικές δραστηριότητες κοινωφελούς χαρακτήρα. Σήμερα, αριθμεί περίπου 60 μέλη αυτοδύτες, εκ των οποίων 35 είναι ιδιαίτερα ενεργοί και δίνουν το «παρών» σε κάθε κάλεσμα για βουτιά.
«Είμαστε μια παρέα που αγαπούμε αυτό που κάνουμε και προσπαθούμε να συνδυάσουμε την κατάδυση με την παρέα. Δεν μένουμε μόνο στις καταδύσεις, που γίνονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδος, αλλά συνεχίζουμε τη συντροφιά σε ταβέρνες και άλλου είδους εκδηλώσεις, σε φωτογραφικούς διαγωνισμούς ή σε σεμινάρια πρώτων βοηθειών», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιπρόεδρος της Ένωσης, Πέτρος Ορνιθόπουλος, και προσθέτει:
«Αρκετά κάτω από τη θάλασσα μπορούμε να ζήσουμε όλοι μαζί την απόλυτη ηρεμία και τη γαλήνη. Οι σχέσεις μας γίνονται πιο δυνατές και διατηρούνται και μετά την κατάδυση. Με αυτό το σπορ, η κοινωνικότητα αυξάνεται κατακόρυφα. Ζούμε στιγμές, που πολύ δύσκολα μπορείς να ζήσεις στην καθημερινότητα».
Τα περισσότερα μέλη, χρόνια τώρα, προγραμματίζουν βουτιές σε διάφορες θάλασσες του πλανήτη. Ερυθρά Θάλασσα, Μαλδίβες, Μάλτα είναι μερικοί από τους προορισμούς, που αποτελούν σημείο αναφοράς στον προγραμματισμό πολλών αυτοδυτών. «Δεν είναι λίγο να κολυμπάς και να παίζεις με τα δελφίνια, ή να κινείσαι στα ίδια τετραγωνικά μέτρα με έναν καρχαρία», λένε.
Πριν τις αρχές του 2006, η αυτόνομη κατάδυση ήταν αδίκημα. Το Φεβρουάριο του ίδιου έτους, ο νόμος 3409/2005 την απελευθέρωσε. Ο πρόεδρος της Ένωσης, Μίλτος Σεφερλής, αναφέρει: «Όσοι ξεκινήσαμε τις καταδύσεις πριν το 2006, βιώναμε το δυσάρεστο συναίσθημα να αντιμετωπιζόμαστε σχεδόν ως «οι ύποπτοι» του βυθού. Όταν η ελεύθερη κατάδυση νομιμοποιήθηκε, οι ερασιτέχνες αυτοδύτες συναντηθήκαμε σε μια βουτιά-γιορτή για να μεταφέρουμε το μήνυμα ότι είμαστε εδώ, γινόμαστε όλο και περισσότεροι και προστατεύουμε τους ελληνικούς βυθούς. Περίπου 35 αυτοδύτες βουτήξαμε τότε στα δροσερά νερά του Σαρωνικού και την ίδια στιγμή άλλοι αυτοδύτες βουτούσαν στην ακτή Ζωγράφου, στη Χαλκιδική. Πολλοί περισσότεροι ήταν οι φίλοι, που υποστήριξαν την εκδήλωση από ξηράς».
Για πρώτη φορά, φέτος, ο εορτασμός της επετείου «απελευθέρωσης των θαλασσών», έγινε με τη συνεργασία μεταξύ των καταδυτικών συλλόγων και των καταδυτικών διαδικτυακών κοινοτήτων.
